به روز جهانی معلولان فرصتی است برای همدلی و همراهی کسانی که با وجود معلولیت از پس بار سنگین تمامی فراز و نشیب های زندگی خود برآمده و توانمندی های خود را به اثبات رسانده اند. این روز که از سال ۱۹۹۲ از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام شد، هر ساله در ۳ دسامبر برگزار می‌شود. هدف از تعیین این روز ارتقاء رشد اذهان عمومی درباره مسائل مربوط به معلولیت های مختلف و افزایش آگاهی هایی بوده‌است که می‌بایست از مسئله پیوستن افراد معلول در تمامی جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زندگی منتج شود. این وضع به همین روال طی شد تا در سال ۱۹۹۹ شعاری با مضمون «امکان دسترسی برای همه در هزاره جدید» برگزیده شد و سرلوحه امور قرار گرفت. هر سال با نزدیک شدن به روز جهانی معلولان، توجه ویژه ای به حمایت از این قشر می شود و فرصتی فراهم می آید که مسایل و مشکلات آنها از زوایای مختلف، مورد بحث و بررسی قرار گیرد. شعار سال 2018 روز جهانی معلولان «توانمندسازی افراد معلول و اطمینان از مشارکت و برابری» است. در حقیقت موضوع امسال در زمینه «توانمندسازی افراد معلول برای توسعه فراگیر، عادلانه و پایدار» است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی 15 درصد جمعیت جهان به نوعی دارای معلولیت هستند و این آمار در ایران  به 11 میلیون نفر می رسد که گروه بزرگی از جمعیت کشور را شامل می شود و نیازمند سیاست گذاری و برنامه ریزی در سطح کلان به ویژه در حوزه سلامت و خدمات توانبخشی است. معلولیت و توانبخشی معلولیت[1] عبارت است از محدودیت های دائمی در زمینه های مختلف جسمی، حسی و حرکتی که شخص مبتلا به آن در زندگی روزمره در مقایسه با سایر افراد جامعه دچار مشکل یا محدودیت می شود و وی را جهت ادامه حیات به طور مستقل، نیازمند خدمات توانبخشی می کند. نیاز های توانبخشی مجموعه ای از خدمات توانبخشی بوده که کاستی و یا فقدان آنها موجب توقف در روند زندگی افراد سالمند یا معلول به لحاظ حرکتی و یا حسی گردیده و یا سبب تشدید معلولیت آنها شده و با متأثر نمودن مؤلفه های سلامت، تاثیر مستقیم بر حیات ، جسم و روان جامعه آسیب دیده و آسیب پذیر می گذارد. همچنین فقدان تامین این نیازها تاثیر منفی بر روند بازگشت به زندگی عادی خواهد داشت. توانبخشی[2]، مجموعه اقداماتی است که به افراد دارای معلولیت یا توانخواه کمک می کند تا بتوانند به بهینه عملکرد خود در ارتباط با اطرافشان نائل آیند یا حداقل بتوانند همان سطح از توانایی را که دارند حفظ کنند[3]. این خدمات شامل: ارتوپدی فنی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی، بینایی سنجی و شنوای شناسی است. ارائه به موقع و موثر این خدمات سبب پیشگیری از به وجود آمدن معلولیت های جدید یا تشدید معلولیت می شود. مشکلات عمده توان خواهان معلولان افرادی هستند که با وجود مشکلات و محدودیت هایی که در جامعه برای آنها وجود دارد اغلب با تلاش و پشتکار توانسته اند توانمندی های خود را به اثبات برسانند. این افراد که دارای نیازهای ویژه هستند در صورت فراهم سازی بستری متناسب با این نیازها، می توانند زندگی عادی داشته باشند و مشکلات کمتری را متحمل شوند. تلاش آنان در راستای کسب علم و فتح قله های موفقیت و افتخار، حاکی از این موضوع است که معلولیت به هیچ عنوان محدودیت نیست و نخواهد بود؛ چرا که در اوج محدودیت و معلولیت در جوارح بدن، باز هم کسانی هستند با اعتماد بنفس و تلاش گسترده از دریچه های امید به زندگی نگاه کرده و اکنون علاوه بر تاثیرگذاری مثبت در جامعه به دنبال تحقق اهداف بلند و خدمت به مردم هستند. مشکلات متعددی در زمینه های مختلف نظیر اشتغال، درآمد و هزینه های خدمات توابخشی و عدم بیمه مناسب، تحصیل، دسترسی های شهری و معابر ترددی، مشارکت های اجتماعی، عدم تناسب منازل مسکونی، تفریح و سرگرمی، استفاده از وسایل نقلیه عمومی و .... ، از جمله مواردی هستند که معلولان کشورمان با آن روبرو می شوند. فرهنگ سازی و تغییر نگرش مردم نسب به این افراد که  با نگاه احترام نه ترحم و به عنوان افرادی توانمند که با وجود همه سختی ها قادر هستند با تلاش و پشتکار برای خود و جامعه مفید باشند از مهم ترین مواردی است که باید مورد توجه همگان قرار گیرد. معلولیت و حوادث معلولیت زائیده حوادث و سوانح است. بسیاری از معلولیت ها پس از بروز حوادث طبیعی از جمله سیل، زلزله، طوفان، رانش زمین، صاعقه و... بوجود می آیند. همچنین بسیاری از معلولیت ها ناشی از حوادث انسان ساخت است، حوادثی نظیر تصادفات جاده ای، سوانح (هوایی- دریایی- ریلی)، جنگ ها و تنازعات خیابانی، بیوتروریسم، حوادث شیمیایی و هسته ای. مواردی نظیر عوامل ژنتیکی، سوء تغذیه مادران باردار و نوزادان، نارسایی های هنگام تولد و بعضا خطاهای پزشکی نیز از جمله مواردی هستند که منجر به معلولیت می شوند. البته بسیاری از این معلولیت ها قابل پیشگیری است و می توان از طریق بررسی، شناخت، پیش بینی و رفع عوامل آن، از ایجاد و یا تشدید معلولیت پیشگیری نمود. برای دستیابی به این هدف وضع قوانین و نظارت بر اجرای آن، توجه به برنامه ریزی و فراهم کردن تمهیدات لازم و پیشگیرانه به ویژه قبل از حادثه بسیار حائز اهمیت است و سبب می شود افراد کمتر دچار آسیب پذیری و معلولیت شوند. نگاهی به مراحل چرخه مدیریت بحران نیز مؤید این موضوع است که اقدامات پیش بینی و پیشگیری قبل از حادثه بسیار مهم است چرا که علاج حادثه قبل از وقوع باید نمود و بهترین برخورد با حوادث برای پیشگیری از بوجود آمدن معلولیت های جدید است.   فرانک لشنی کارشناس ارشد مدیریت حوادث و سوانح   [1] Disability [2] Physical Rehabilitation [3] WHO 2011