فرانک لشنی کارشناس ارشد مدیریت سوانح (طبیعی و انسان ساخت)/ پنجم دی ماه مصادف با واقعه زلزله بم در تقویم رسمی کشور روز ملی ایمنی در برابر زلزله نامگذاری شده‌است .   Ø      زلزله مخاطره ای سازنده زلزله یک رویداد طبیعی ناشی از آزاد سازی انرژی گرمایی درون زمین بصورت جنبش بخش هایی از پوسته زمین است. زلزله مخاطره ای است که برای مناطقی با ساختمان ها و زیرساخت های آسیب پذیر، مخرب است. زلزله فقط پارامتر خطر در مقوله خطرپذیریست که دو عامل مهم دیگر آن آسیب پذیری و ظرفیت بازگشت پذیری یا تاب آوری برای برگشت به شرایط عادی هستند لذا ممکن است زلزله بعضی مناطق آسیب پذیر را تخریب کند ولی مقدمه ای برای آبادی مناطق فراوان دیگرست. Ø      زلزله، تهدید و هدف زمانی زلزله تهدید به حساب می آید که به جهت ساخت و ساز های ناایمن، عدم نظارت بر قوانین ساخت و ساز، عدم ایمن سازی شریان های حیاتی (شریان های خدمت رسان آب، برق، گاز، تلفن)، ساخت و ساز روی گسل که باعث می شود با کاهش ایمنی در مقابل زلزله  مواجه شویم. آمادگی و توان مقابله با آن را کاهش داده و آسیب پذیری را افزایش می دهد. مثلا در ژاپن زلزله هایی با انرژی زیاد رخ می دهد که میزان آسیب پذیری و تلفات و خسارات بخاطر خطرپذیری کمتر شهرهایش، نسبتا کم است. همچنین در بافت های فرسوده علاوه بر آوار شدن مصالح، به جهت بافت ریز اغلب امکان امداد رسانی در زمان طلایی با اختلال مواجه شده و نخاله های حاصله نیز سبب مسدود شدن مسیر امداد رسانی  می شود.  Ø      با توجه به تاریخچه بروز حوادث و بحران ها در مناطق حادثه خیز، جنس زمین، نوع خاک و از طریق بررسی و ارزیابی میزان مقاومت سازه ها در برابر سیل و زلزله و همچنین مقاوم سازی آن ها قبل از خراب شدن می توان از فرو پاشی و آسیب پذیری راه های مواصلاتی، پل ها، تونل ها، ساختمان ها ی فرسوده و ایجاد خسارات مالی و تلفات جانی تا حد زیادی پیشگیری کرد و این همان نخستین گام در چرخه مدیریت بحران است یعنی پیش بینی Ø      وضع قوانین ساخت و ساز متناسب با ویژه گی های خطرپذیری منطقه و نظارت بر اجرای آن، رعایت استانداردها، استفاده از مصالح متناسب و استاندارد، از مهم ترین عوامل در افزایش ایمنی در برابر زلزله است. Ø      علاوه بر مسائل و موارد سخت افزاری و ویژگی های منطقه ای، نحوه مدیریت بحران، فرهنگ، روحیه تطابق و تاب آوری از جمله مواردی هستند که تاثیر مستقیم بر ایمنی در برابر زلزله و کاهش آسیب پذیری دارند. با توجه به اینکه در کشوری حادثه خیز هستیم و همچنین با عنایت به سوابق زلزله های گذشته ایران و جهان، به نکات زیر برای ایمنی بیشتر در قبل و حین زلزله تاکید می شود: Ø      توصیه های ایمنی قبل از وقوع زلزله:   v     در امر ساخت و ساز و همچنین بازسازی ساختمان های قدیمی، برای کاهش خطرپذیری لرزه ای باید بر اساس آیین نامه های ساختمانی عمل نمایید. v     برای شناسایی مکان های ایمن، راه های خروجی و شیرهای اصلی آب و گاز و سویچ اصلی برق، یک نقشه از منزل خود تهیه نمایید. v     آسیب پذیری منزل خود را در برابر زلزله برآورد نمایید. v     مقاوم سازی سازه های موجود، پست ها و تیرهای برق، بررسی تعیین محل مخازن آب اضطراری و اطمینان از ایمنی ورودی و خروجی های این مخازن از طریق بررسی مستمر v     محل در های خروج اضطراری، زنگ های اعلام خطر و کپسول آتش نشانی را بدانید تا در زمان مناسب از آنها استفاده کنند. v      کیف حاوی وسایل ضروری را در مکانی مطمئن که دسترسی به آن آسان باشد، قرار دهید و محل نگهداری آن را به سایر اعضای خانواده نیز اطلاع دهید.  v     هر از چند گاهی باید بحث زلزله و سایر خطرات طبیعی را در خانواده مطرح و توصیه های لازم یادآوری شوند. v     آتش سوزی ناشی از زلزله، می تواند در اثر شکستگی لوله های روغن و گاز و یا جدایی اتصالات آنها اتفاق بیفتد. بنابراین باید آب گرم کن و سایر تجهیزات نفت سوز و گازسوز را محکم در جایشان ببندید و در صورت امکان از اتصالات انعطاف پذیر استفاده کنید. v     اشیای سنگین مانند کتابخانه ها، گل های آویز و لوسترها را در جای خود محکم کنید. v     از خوابیدن زیر لوستر و اشیایی که ممکن است هنگام زلزله سقوط کنند خوداری کنید و ترجیحا از خوابیدن در کنار پنجره اجتناب کنید. v     اشیای سنگین و بزرگ را در ردیف های پایین قفسه ها قرار دهید. v     لوازم سنگین و بلند منازل و محیط کار مانند یخچال و فریزر، کمدهای دیواری بلند و قفسه های کتاب، قفسه های بلند فروشگاها به عنوان اشیای غیر ایمن به حساب می آیند که باید آنها را در محل خود محکم ببندید. در غیر این صورت باید هنگام زلزله از آنها دور شوید. v     لوله های آبگرمکن و سقف های شیروانی را چک کنید تا احتمال افتادن آنها را به هنگام زلزله کاهش دهید. باید مواظب اشیای موجود در قسمت های خارجی ساختمان مانند کولر و گیاهان آویزان در کنار پنجره ها باشید و آنها را کاملا ایمن نمایید یا به جای دیگری منتقل کنید. v     از مهارت همسایگان خود اطلاع داشته باشند، چرا که این امر می تواند تعداد روزهای زنده ماندن را تا رسیدن نیروهای امدادی افزایش دهد. Ø      مهارت های فردی که باید بدانیم: ü      نحوه قطع جریان برق، بستن فلکه اصلی آب، گاز و ... را یاد بگیریم. ü      کمک های اولیه را یاد بگیریم، برای اینکه بعد از زلزله ای شدید، درمانگاه ها و بیمارستان ها یا آسب دیده اند یا به شدت شلوغ خواهند شد، بنابراین دسترسی به امکانات پزشکی بسیار دشوار می گردد و بلد بودن کمک های اولیه، حیاتی است. ü      نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی و اطفاء حریق را بدانیم زیرا اغلب پس از زلزله احتمال آتش سوزی وجود دارد. Ø      توصیه های ایمنی هنگام وقوع زلزله: ·         در کنج دیوارها (مکان های امنی که قبلا شناسایی کرده اید) پناه بگیرید و در حالی که سر خود را با بازوهایتان گرفته اید، حرکت کنید. ·         از آسانسور استفاده نکنید. ·         از پنجره ها و کمدهای بلند و همچنین اشیایی که ممکن است بر روی شما سقوط کنند، دور شوید.  ·         اگر محل ایمن وجود ندارد و شما در راهرو هستید، به کنار دیوار رفته و در حالی که نشسته اید سر خود را بر روی زانوها خم نموده و ضمن اینکه با کف دست ها، پشت سر خود را گرفته اید، با کمک بازوها از سر خود محافظت کنید. ·         اگر در خیابان هستید از قرار گرفتن در مجاورت ساختمان های بلند به ویژه با نمای شیشه ای، کابل برق، کنتور ورودی گاز ساختمان ها، درختان بلند و زمین های گودبرداری شده خوداری کنید. بهتر است به مکان هایی نظیر پارک ها و فضای باز بروید. ·         اگر در خودرو هستید از قرار گرفتن در مکان های فوق خود داری کرده و در جایی امن توقف کنید. ·         در همه زلزله ها نیاز به خروج از منزل نیست به خصوص ساختمان هایی که مهندسی ساز هستند خرابی آن ها کم است و بیشتر باید مراقب سقوط اشیا بود. ·         پس از زلزله به جهت احتمال پس لرزه ها، بهتر است محل خواب خود را از کنار پنجره ها دور کنید. ·         خروجی ها و راهروها را چک کنید و اشیایی را که ممکن است باعث مسدود شدن آنها شوند، به محل دیگری منتقل کنید. به طور کلی فراهم کردن تمهیداتی که بتواند آمادگی قبل از زلزله را افزایش دهد، بهترین پاسخ برای به حداقل رساندن آسیب پذیری هنگام وقوع زلزله است.